Süslenmiş Travmalar Ve Cazibeli Dedektifler

Kriminal hikayeler, dizi ve filmler belki de son 50 yılın edebiyat, sanat ve sinema dünyasında tartışılan konu başlıklarından birisidir. Süslenmiş Travmalar Ve Cazibeli Dedektifler rahatsız edici arka planları ile popüler kültürde derine işlemiş sembolik anlatım yaratıyor. Özellikle fütursuz Görünürlük Ekonomisinin tavan yaptığı bu dijital çağda sıradan olmayan hikayelerin revaçta tutulması oldukça elzem.

Kriminal soruşturmalar, çözülmemiş veya yarıda kalmış vakalar, onlarca yıl süren davalar ve soruşturmalar ile sükse yapan bir külliyat var. Açıkçası tüm bunların kolleksiyonları sinema dünyasının arşivlerinde depolanmakta ve her geçen sene yeni olaylara eklemlenerek geçmişin referansları ile soslanarak önümüze konmaktadır. Örüntü ve modelleme sadece teknoloji ve onun en büyük alt başlığı yapay zeka alanında kullanılmıyor elbette.

Diğer yandan kriminal dünyanın duygusal düğmelerimizi ilikleyen hikaye anlatıcılığı, ince işlenmiş görsel detayları asla eskimeyecek bir içerik konusu. Toplumsal farkındalığın ve entelektüel aydınlamanın bile Google SEO skoru var. Dahası modern dünyanın bilgi tüketmeye dair açlığı, kriminal tarihin arka planındaki içerikleri pompalayan Netflix, HBO gibi devlerin takibinde.

Peki insanların bu konulara bu kadar ilgi duymasının arkasında neler yatıyor ? Buradaki amaç kollektif bir farkındalık oluşturmak mı yoksa görünürlük ekonomisine puan toplamak mı ? Twitter’da , Instagram’da ve Tiktok’da anlık paylaşımlar ile saniyesinde trend olmaya hazır küresel bir ortamda, yaşamın acımasız taraflarını sergilemek ve paylaşmak tüm insanların dikkatlerini cezbediyor. Görsel nabız hızlanıyor ve tüm insanlar ekrana kilitleniyor.

Nihayetinde cinsel istismar, taciz, tecavüz ve akılalmaz vahşetin ve katliamın insan bedeninde ve hafızasında en güçlü duygusal uyaranlar olduğunu biliyoruz. Canilerin kültürel etkileri dışında buna maruz kalan kollektif hafıza için de dikkate değer bir uyaran ve şok dalgası bu. Böylece farklı ve trajik olanın bir anda yayılması kollektifin dikkati ve hafızası için veri skoru yaratıyor. Suçun işlenip cezanın verilmesinden sonra retrospektif bir bakış yapılıyor. Bu bakış kriminal hikayelerin başka bağlamlarda ele alınmasını ve popürleşerek kitleye oynamasını da kolaylaştırıyor.

Süslenmiş Travmalar Ve Cazibeli Dedektifler: MindHunter

Özellikle 1970’li yıllarda Quantico‘daki merkezin bodrum katında suç davranışlarını katogerilere ayıran, suçluların davranış kalıplarını ilk kez sınıflandırmaya başlayan iki ajan ile birlikte bazı şeyler değişmeye başladı. Artık suçlunun daha hızlı ve kolay yakalanabilmesi için geniş ölçekli bir veritabanı oluşturulması gerekiyordu. FBI’daki iki ajan ülke çapında eski seri katillerle röportajlar yaparak ses kaydı alıyorlardı. Kayıtlar defalarca dinleniyor, hapishanelerdeki görüşmeler tek tek not ediliyordu.

Pedofiliden nekrofiliye kadar tüm suçların davranış örüntüleri ve düşünce kalıpları üzerinde analizler yapılarak ortak bir suçlu profili oluşturuldu. İşin ilginç yanı o yıllarda New York gibi büyük şehirlerde İtalyan mafya örgütleri ile uğraşmakta zorlanan FBI işe küçük kasabalarda artık yeni şeyler deneyerek başladı. En büyük sebep ise, katiller bulunamıyor, vatandaşlar ise devletin yetersiz kaldığını sokaklarda haykırmaya başlamıştı.

Mindhunter, son dönem Unbelievable dizisi, Charles Manson temalı belgeseler artık Netflix kütüphanesine ekleniyor. Özellikle 60’lar dünyasının kaotik ortamında ortaya çıkan toplumsal deformasyon ikonlar ve ikoniçeler yaratmış, tarikatlar ortaya çıkarmıştı. Bu radikal özne ve toplulukların ortaya çıkması, o yıllarda yeni gelişmeye başlayan davranış biliminin örüntü-pattern toplamasını kolaylaştırdı. Ancak, Mindhunter’da FBI’ ın yeni açtığı Davranış Analizi birimi de o dönemde muhafazakar bakış açısına sahip birimin kendi içerisindeki çatışmalarını sergilemişti.

Son dönemde ise, Charlie Hunham’n oynadığı Canavar : Ed Gein gösterime girdi. Annesinin ölü bedeni ile ilişkiye giren, kadınların meme uçlarını keserek onlardan çeşitli obje ve eşyalar yapan, cinsel organlarını çekmecede saklayan bir psikopattı Ed Gein. Psikopatların, sosyopatların arka plan okumaları kimilerini rahatsız etti. Çünkü davranış analizinde arka plan okumalarının katliamları meşrulaştırmaya açık olduğunu, konunun zihinsel hastalığa getirilmesinin işi çarpıttığını söyleyenler oldu.

Bazı kesim ise buna karşı çıkarak konunun arka planın araştırılmasının sosyolojik ve metadolojik faydalarına odaklandı. Jeffrey Dahmer gibi psikiyatrik rahatsızlığa sahip bir seri katilin beynine dair araştırmalar geçmişte lobotomiyi çözüm olarak gören psikiyatrinin kabuk değiştirmesine ve konuyu başka şekilde ele almasına zemin hazırladı.

FBI Adına Dönüm Noktası : Vietnam Savaşı Ve 60’lı Yıllar

Her şeye rağmen olağanüstü şartlar olağanüstü kişilikler yaratır. Her şeyi dönemin şartlarına göre değerlendirmek oldukça önemlidir. Bugün yapay zekanın gelişmesinde, dil modellemesinin Neural Network ile haritalanmasında o dönemlerde başlayan çalışmaların ve araştırmaların etkisi oldukça fazla.(Texas Enstitüsü) Baby Boomer kuşağının sokaklara dökülmesi, savaş karşıtı eylemler ve gelişmekte olan gençlik hareketinin etkileri bugün Silikon Vadisinin düşünsel ve deneysel temellerinde örtülü bir bağlantı yarattı.

Diğer yandan, savaş sonrası Amerikan psikiyatrisinde gelişen tanı ve teşhis kriterlerinin oluşturulması ( PTSD, Post Travmatik Stres Bozukluğu) keza aynı dönemde FBI içerisinde davranış ve profil analizi biriminin kurulması olağanüstü şartların getirdiği radikal değişimlerin tohumları idi. Aslında günümüzde insan davranış patternleri üzerinden robotik kodlama yapılması, fMRI ve PET gibi görüntüleme teknikleri ile sinirbilimde hastalık teşhislerinin sağlanması o dönemlerde başlayan gelişmelerin kümülatif bir toplamı.

Seri katillerin aile ve çocukluk geçmişleri ile konuya ters bakış yapılması, davranış örüntülerinin bağlantısal bir şekilde ele alınması yeni gelişmekte olan Amerikan Psikiyatrisine katkıda bulundu. Açıkçası Amerikan Psikoloji Derneği (APA)’ nin tanı ve teşhis kriterlerini (DSM) değiştirilmesinde o dönemde gelişmekte olan davranış bilimi ve analizi enstitülerinin, sosyal bilimlere dair araştırmaların oldukça katkısı vardır.

Sonuç olarak, 1960’larda sezgi temelli profilleme vardı. Bugün nörobilim ve yapay zekâ, katilin davranışını hesaplanabilir bir model hâline getirdi. Yüz kaslarındaki değişimi, vücüt ısısındaki dalgalanmayı tespit eden cihazlar var artık. Görüşme transkriptleri (Ressler/Douglas tarzı), yapılandırılmamış şuç sahası raporları (sahne fotoğrafları, forensik notlar), polisin vaka meta verileri (tarih, saat, coğrafya, mağdur profili). Hatta sosyodemografik veriler, Geospatial: suç lokasyonları, failin olası ikamet alanları ve psikolojik değerlendirmeler, mahkûm geçmişi. Tüm bunlar FBI veri kaynakları olarak değerlendiriliyor günümüzde.

Her şeyin ama her şeyin birbiriyle ne kadar bağlantılı olduğunu hatırlamak gerekiyor. Elbette küresel gözetleme sistemleri, yapay zeka destekli kameralar ve profilleme teknolojileri geçmişte yaşanan olayların kaotik yapısından doğarak bugünlere geldi.